پیشرفت فناوری در حوزه سلامت و پزشکی در مقایسه با ده‌های گذشته، زمین‌تاآسمان فرق کرده است؛ یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین پیشرفت‌های پزشکی، ظهور اینترنت اشیا، به‌شمار می‌آید. اینترنت اشیا و سلامتی، متشکل از اشیا هوشمند یا دستگاه‌هایی با قابلیت اتصال ابری (اینترنت چیزها، چیزنت Internet of things) است؛ این دستگاه‌ها می‌توانند با استفاده از قابلیت اتصال ابری، داده‌ها را جمع‌آوری و آن را به شبکه‌ای منتقل کنند که برای دستیابی به هدف مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه‌های اینترنت اشیاء از زنجیره تأمین صنعتی گرفته تا اتومبیل‌های خودکار وجود دارند، اما یکی از مهم‌ترین کاربردهای اینترنت اشیا در حوزه سلامت یا IoMT است. اگر می‌خواهید از مزایای اینترنت اشیا و نحوه عملکرد آن مطلع شوید، با ما در این مقاله همراه باشید.
فهرست مطالب
- اینترنت اشیا در پزشکی (IoMT) چیست؟
- شباهت و تفاوت اینترنت اشیای پزشکی با IoMT چیست؟
- اجزای تشکیل دهنده اینترنت اشیای پزشکی(IoMT) چیست؟
- مزایای اینترنت اشیا در بهداشت و درمان چیست؟
- دستگاه‌های اینترنت اشیا در پزشکی(IoMT) چیست؟
- موانع و مشکلات پیش روی پیاده سازی IoMT چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
اینترنت اشیا در پزشکی (IoMT) چیست؟
تجهیزاتی که گفتیم، که به نام دستگاه‌های پزشکی هوشمند یا متصل نیز شناخته می‌شوند، امکان جمع‌آوری، مدیریت، پردازش و ذخیره داده‌ها را دارند.به لطف این ویژگی، کادر درمان به آسانی و با سرعت بیشتری می‌توانند اطلاعات بیومتریک بیمار را از طریق شبکه بیمارستان به دست آورند. البته این تنها مزیت به کار گرفتن اینترنت اشیا در پزشکی نیست. البته برای کسب اطلاعاات بیشتر میتوانید مقاله امنیت اینترنت اشیا را بخوانید.
تصور کنید فردی با مشکل قلبی در حال قدم زدن به سمت خانه خود باشد. اگر این شخص در کوچه یا خیابانی کم تردد دچار حمله قلبی شود، چقدر احتمال دارد که تا زمان رسیدن یک شخص و تماس او با اورژانس بتوان شخص را نجات داد؟اما اگر این فرد از یک دستگاه IoMT استفاده کند، حتی پیش از شروع حمله قلبی می‌تواند از وجود خطر مطلع شود. به علاوه، این دستگاه به صورت خودکار مکان و مشکل شخص را برای نزدیک‌ترین بیمارستان ارسال می‌کند و در نهایت احتمال بیشتری برای نجات و درمان شخص وجود دارد.علاوه بر بهبود فرآیندها، تولید کارایی و کاهش هزینه‌ها، اینترنت اشیا در پزشکی شیوه‌های عالی ارائه می‌دهد، تا تجربه بیمار را بهبود بخشد.
شباهت و تفاوت اینترنت اشیای پزشکی با IoT چیست؟
بیش از 7 بیلیون دستگاه اینترنت اشیا، از یخچال هوشمند و ترموستات‌ها گرفته تا تجهیزات صنعتی و وسایل نقلیه هوشمند، مجموعه‌ای به نام اینترنت اشیا را شکل داده‌اند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله انواع پروتکل های ارتباطی را بخوانید. IoMT یا اینترنت اشیا در پزشکی زیرمجموعه‌ای از این مجموعه‌ی بسیار بزرگ است و طبیعی است که بگوییم IoT و IoMT شباهت‌های زیادی با هم دارند.البته باید توجه داشت که دستگاه‌های اینترنت اشیا، می‌توانند علاوه بر خدمات عمومی، خدماتی در حوزه بهداشت و درمان ارائه بدهند.
به عنوان مثال ساعت هوشمند را در نظر بگیرید. شما میتوانید ضربان قلب، تعداد تنفس، اکسیژن خون و سایر موارد مربوط به سلامت بدن را به دست بیاورید. علاوه بر این کاربرد، ساعت هوشمند کاربری عمومی نیز دارد و برای ارسال و دریافت پیامک، راهنمای مسیر و … نیز استفاده می‌شود.اما دستگاه‌های IoMT با اهداف پزشکی تولید می‌شوند. معمولاً کاربرد اینترنت اشیا در بیمارستان و به خصوص تجهیزات بیمارستانی مثل ربات جراح و … جزو زیرمجموعه‌ی IoMT قرار می‌گیرند.البته به مرور زمان و با گسترش امکانات دستگاه‌ها، به مرور مرز میان اینترنت اشیا و زیرمجموعه‌های آن کم خواهد شد.
اجزای تشکیل دهنده اینترنت اشیای پزشکی(IoMT) چیست؟
به عبارت ساده، IoMT از کنار هم قرار دادن سه تکنولوژی کنار هم به وجود می‌آید: هوش مصنوعی، سنسورها و ارتباطات اینترنت اشیا . البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله هوشمند سازی صنعت برق را بخوانید.اجازه دهید نگاهی دقیق‌تر به هر یک از این اجزا داشته باشیم:
1. هوش مصنوعی از اجزایIoMT :
در زمینه اینترنت اشیا در پزشکی، هوش مصنوعی نقشی بسیار مهم ایفا می‌کند. چرا که تعداد دستگاه‌های IoMT روز به روز در حال افزایش است و اینجاست که توانایی پردازش داده اهمیتی زیادی در موفقیت دستگاه‌ها دارد.نرم‌افزارهای هوش مصنوعی به راحتی داده دستگاه‌های IoMT را بررسی و مرتب می‌کنند. در نتیجه با فراگیرتر شدن بازار اینترنت اشیای پزشکی، پزشکان می‌توانند با خیالی آسوده به اطلاعات هوش مصنوعی اعتماد کرده و از آن‌ها برای تصمیم‌گیری‌های مهم و حیاتی استفاده کنند.
2.IoMT و سنسورهای پزشکی:
هر مجموعه هوشمندی برای تشخیص و جمع‌آوری اطلاعات نیاز به سنسورها دارد. خوشبختانه با یشرفت تکنولوژی و کاهش هزینه تکنولوژی سنسورها، محصولات IoMT هم قیمت منطقی‌تری پیدا کرده‌اند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله اینترنت اشیا در صنعت را بخوانید.
تعدادی از دستگاه‌های اینترنت اشیای پزشکی که در بازار موجود هستند، از سنسورهای زیستی استفاده می‌کنند. این سنسورها توانایی تشخیص ویژگی‌ها و مشکلات احتمالی در تمام بخش‌های بدن را دارند. اما انواعی از سنسورهای پزشکی هم هستند که از ویژگی‌های بیولوژیکی استفاده نکرده و برای اندازه‌گیری ویژگی‌های فیزیکی بدن (حرکت، تعداد ضربان قلب و …) استفاده می‌شوند.
3. ارتباطات اینترنت اشیا (IoMT) :
یکی از وظایف IoMT این است که عوامل مختلف سلامتی را در بیماران بررسی کند. البته برای این که بتوانیم از این داده‌ها استفاده کنیم، نیاز به ارتباطاتی با افراد یا کامپیوتر‌ها داریم.برای جابجا کردن داده‌های IoMT از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر، تولیدکنندگان دستگاه‌های اینترنت اشیا در پزشکی باید از پروتکل‌های ارتباطی مختلفی استفاده کنند. همه این تلاش‌ها، برای رساندن داده‌ها به اینترنت است و این قسمت مشکل ماجراست.هنگامی که داده به اینترنت رسید، شرایط آسان می‌شود. چرا که از آنجا به بعد، داده به دست پزشکان یا خدمات درمانی مختلف می‌رسد.پس می‌توانیم بگوییم که برای عمل کردن موفق یک دستگاه IoMT، یکی از 3 مورد زیر نیاز است:
- شبکه تلفن همراه
- اتصال Wi-Fi
- شبکه فنآوری اطلاعات پزشکی
در نتیجه اطلاعات در پایگاه داده ذخیره می‌شوند و در صورت نیاز، از طریق تلفن همراه یا کامپیور قابل دسترسی خواهند بود.
مزایای اینترنت اشیا در بهداشت و درمان چیست؟
اینترنت اشیای پزشکی تنها برای قشری خاص مزیت ندارد. این تکنولوژی برای شرکت‌های بیمه، بیماران و خانواده آن‌ها و البته کادر درمان پزشکی مفید واقع می‌شود. چند مورد از مهم‌ترین مزایای IoM را در ادامه می‌خوانید.
1- دسترسی‌پذیری آسان
یکی از مزایای تجهیزات پزشکی هوشمند این است که به لطف اینترنت اشیا، می‌توان داده‌ها را در لحظه از آن‌ها دریافت کرد. به این ترتیب در زمان پزشکان و پرستاران صرفه‌جویی می‌شود.چرا که در حالت غیرهوشمند، پرستار باید وضع سلامتی بیمار را بررسی کرده و از او سوال‌هایی در این زمینه می‌پرسید. سپس گزارشی که نوشته بود، به پزشک تحویل می‌داد و این فرآیند برای بیماران مختلف تکرار می‌شد.با استفاده از تجهیزات پزشکی مجهز به IoMT، کار پزشکان آسان و دقیق شده است. آن‌ها می‌توانند در هر کجای بیمارستان، وضعیت دقیق بیمار را ببینند و اقدامات لازم را انجام دهند.
در دسترس بودن آسان اطلاعات، برای خود بیمار و خانواده او هم مفید است. زیرا آن‌ها می‌توانند از وضعیت سلامت بیمار در هر لحظه و بدون درخواست از پزشک یا پرستار مطلع شوند.به لطف IoMT، پرستاران هم وقت آزاد بیشتری دارند و می‌توانند کارهایی ضروری‌تر را انجام دهند.
2- مزایای IoMT ، بهبود کارایی
علاوه بر افزایش بهره‌وری با کاهش هزینه‌ها، اینترنت اشیای پزشکی را می‌توانیم انقلابی در بهبود تجربه بیماران بدانیم.کافی است فرآیندی را که بیمار از ابتدا تا انتهای بیماری‌اش طی می‌کند در نظر بگیریم.یکی از مشکلاتی که اکثر بیماران به خصوص در بخش عمومی نسبت به آن معترض هستند، زمان انتظار است.IoMT این پتانسیل را دارد که زمان انتظار را در همه مراحل، از تشخیص و درمان گرفته تا ترخیص بیمار، به طور قابل توجهی کاهش دهد.
3- پیاده‌سازی سریع و آسان
دستگاه‌های IoMT به گونه‌ای طراحی می‌شوند که استفاده از آن‌ها ساده بوده و پیاده‌سازی‌شان در مواقع ضروری سریع انجام شود. بیماران حتی می‌توانند با یک دستگاه کوچک یا اپلیکیشن موبایل، از وضعیت سلامت خود در هر لحظه اطلاع داشته باشند.
4- کاهش هزینه‌ها
اینترنت اشیای پزشکی در حال حاضر کم کم شروع به کاهش هزینه‌های صنعت بهداشت و درمان کرده است. اما این کاهش هزینه با افزایش دستگاه‌های IoMT، مانیتورینگ از راه دور و جمع‌آوری اطلاعات برای استفاده بهتر از منابع پزشکی چشم‌گیرتر خواهد شد. به طوری که پیش‌بینی می‌شود که در آینده نه چندان دور، سالانه 300 بیلیون دلار کاهش هزینه در بخش مراقبت‌های پزشکی داشته باشیم.موارد زیر، برخی از راه‌های کاهش هزینه‌ها هستند:
- نظارت بر بیمار از راه دور
- اینترنت اشیا در پزشکی، این امکان را فراهم می‌کند که بسیاری از بیماران را بتوان در خانه تحت نظر داشت. درنتیجه مراجعات به بیمارستان و پذیرش بیماران کاهش یافته وهزینه‌های غیرضروری کم می‌شوند.
5- عیب‌یابی تجهیزات از راه دور
تجهیزات و سیستم‌های پزشکی معمولاً هزینه‌های بالایی دارند و وجود هرگونه مشکل در آن‌ها، نیاز به عیب‌یابی دقیق و البته هزینه‌بر دارد. با استفاده از IoMT می‌توان از راه دور بر دستگاه‌ها نظارت کرد و عمر مفید و احتمال خراب شدن آن‌ها را کاهش داد.
دستگاه‌های اینترنت اشیا در پزشکی(IoMT) چیست؟
موارد زیر، تعدادی از دستگاه‌های متداول اینترنت اشیا در حوزه سلامت هستند:
پوشیدنی‌های بالینی
پوشیدنی‌های بالینی نوعی از دستگاه های اینترنت اشیا در بهداشت و درمان هستند که معمولاً توسط پزشک تجویز می‌شوند. این دستگاه‌ها تغییری در سبک زندگی افراد به وجود نمی‌آورند؛ یعنی صرفاً برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌شوند و به بهبود در مورد بیماری‌های خاص و شرایط سلامتی کمک می‌کنند.پوشیدنی‌های بالینی به علت اهمیت بالایشان، باید حتماً توسط مراجع قانونی و FDA مورد تأیید قرار بگیرند، که البته این یک مرحله سخت‌گیرانه است.
این دستگاه‌ها باعث تعامل بیشتر بیماران در روند درمانشان می‌شوند و انواع مختلفی دارند. یک از محبوب ترین دستگاه های اینترنت اشیای پزشکی، Qardiocore است که دور قفسه سینه بسته می‌شود، تا ECG، دمای بدن، نرخ تنفس و ضربان قلب را به کمک سنسورها اندازه بگیرد.
دستگاه‌های پایش بیمار از راه دور
یک مورد کاربرد اینترنت اشیا در بیمارستان، دستگاه‌هایی هستند که پس از مرخص شدن بیمار بر شرایط سلامتی وی نظارت دارند.چند مورد مزایای این دستگاه‌ها را درادامه می‌بینید:
- بهبود ارائه خدمات به بیماران حاد و مزمن
- افزایش نرخ بهبود بیماران
- به جریان افتادن بیمارستان و امکان پذیرش بیماران جدید
- کمک به پزشکان برای مشاهده روند و نرخ درمان بیمار
- امکان برقراری ملاقات‌های مجازی با بیمار
گجت‌های پوشیدنی تناسب اندام
شاید شما هم از ساعت‌ها یا مچ‌بندهای هوشمند استفاده کرده باشید. این دستگاه‌ها، با استفاده از سنسورهای داخلی، می‌توانند اطلاعات کافی مرتبط با سلامت فیزیکی هر فرد را جمع‌آوری کرده و به او کمک کنند که سبک زندگی بهتری داشته باشد.البته این گجت‌ها محدود به ساعت و مچ‌بند نمی‌شود. امروزه شلوارک‌ها یا کفش‌های هوشمندی تولید می‌شوند که با اتصال به تلفن همراه، اطلاعات مفیدی برای افراد و همچنین پزشکان جمع‌آوری می‌کنند.
دستگاه‌های معاینه و پایش از راه دور
دستگاه‌های معاینه از راه دور، این امکان را فراهم می‌کنند که افراد تنها در صورت نیاز و به پزشک متخصص مربوطه مراجعه کنند. در واقع این دستگاه‌ها عملکرد پزشک عمومی را برای بیمار تداعی می‌کنند.از این وسیله در مکان‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. مثلاً:
- داخل بیمارستان، به منظور کاهش تعداد افراد در صف پذیرش و تسریع روند تشخیص بیماری
- داخل داروخانه‌ها یا اماکن مختلف، برای این که افراد از مسیر دور لازم نباشد به بیمارستان مراجعه کنند.
فرض کنید که اگر در دوران همه‌گیری ویروس کرونا چنین دستگاهی استفاده می‌شد، تا چه اندازه می‌توانست جلوی انتقال بیماری و تشدید آن را بگیرد.
داروی هوشمند
شاید به نظر عجیب بیاید که بخواهیم قرصی حاوی سنسور را بخوریم! اما در برخی بیماران، چنین چیزی ضروری است.اما داروی هوشمند دقیقاً چطور عمل می‌کند؟ درون کپسول این دارو، سنسورهایی قابل هضم وجود دارند که هنگام قرار گرفتن در معده فعال می‌شوند.
با فعال شدن دارو، داده به گجت پوشیدنی بیمار منتقل شده و پس از آن در اپلیکیشن تلفن همراهش مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این مرحله، پزشکان یا افرادی که از بیمار مراقبت می‌کنند به راحتی به اطلاعات او دسترسی خواهند داشت.
موانع و مشکلات پیش روی پیاده سازی IoMT چیست؟
لازمه درست عمل کردن تکنولوژی IoMT این است که دستگاه‌ها داده‌های مرتبط را جمع‌آوری کنند. در زمینه تصمیم‌گیری راجع به سلامت افراد، حتی یک داده اشتباه می‌تواند مشکل‌ساز باشد. در نتیجه دستگاه‌های اینترنت اشیا در پزشکی، باید با دقت بسیار بالایی ساخته شوند و بیماران هم بدانند که چطور به درستی از آن‌ها استفاده کنند.
برای بسیاری از افراد، همچنان مسئله امنیت اینترنت اشیا و به طبع آن، اینترنت اشیای پزشکی مطرح است. در نتیجه عده‌ای با دسترسی دادن به اپلیکیشن‌ها و سیستم‌های مرتبط برای جمع‌آوری وپردازش داده مخالفت می‌کنند. این مسئله با آموزش درست و البته رعایت استانداردهای لازم کاملاً قابل حل است.
اپلیکیشن‌ها نقش مهمی را در استفاده از اینترنت اشیای پزشکی ایفا می‌کنند. اگر یک دستگاه قوی داشته باشیم، اما نرم‌افزار آن نقص‌هایی داشته باشد.عملاً بدون کاربرد خواهد بود. در نتیجه برنامه‌های کاربردی فنآوری‌های پزشکی، باید قابلیت اعتماد و کیفیت آن را ضمانت کنند. هنگامی که صحبت از سلامت و امنیت افراد می‌شود، کیفیت حرف اول را می‌زند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با اینترنت اشیا پزشکی یا IoMT آشنا شدید.همچنین از کاربرد آن در پزشکی آشنا شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسزع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
دستگاه‌های اینترنت اشیای پزشکی باید همراه با ضمانت و تابع قوانین HIPAA باشند و این یک الزام است. همچنین در زمینه تکنولوژی اینترنت اشیای پزشکی، و به خصوص برای حفظ حریم شخصی افراد، توجه به امنیت مجازی هم اهمیت ویژه‌ای دارد.
اینترنت اشیای پزشکی از کنار هم قرار دادن سه تکنولوژی به وجود می‌آید: هوش مصنوعی، سنسورها و ارتباطات اینترنت اشیا
